แม่ฮ่องสอน

:: ดอยแม่อูคอ ขุนเขาแห่งทะเลดอกไม้สีทอง ::

เมื่อลมหนาวเดือนพฤศจิกายนพัดมา นั่นเป็นสัญญาณธรรมชาติว่าดอกบัวตอง ดอยแม่อูคอจะพากันออกดอกสะพรั่งทั้งดอยดั่งทะเลดอกไม้สีทอง ดอยแม่อูคออยู่ในเขต อ.ขุนยวม เป็นแหล่งของดอกบัวตองที่สวยงามที่สุดในเมืองไทย เวลาที่สวยงามที่สุดควรดูในตอนเช้าเมื่อแสงแรกของวันสาดส่อง เพราะสีทองของดอกจะเปล่งประกายเป็นทองมากกว่าเวลาอื่นใด

:: จองพารา เทศกาลแห่งสีสัน วันแห่ปราสาทไม้ ::

เมื่อถึงวันออกพรรษาทุกๆปีที่ จ.แม่ฮ่องสอน จะมีเทศกาลงานประเพณียิ่งใหญ่ของชาวไต ด้วยการสร้างปราสาทไม้เกี๊ยะจุดเทียนประดับไฟนับหมื่นนับแสนดวง งามเสียจนราวกับเมืองสวรรค์ ในยามค่ำคืนกันทุกบ้านเรือน วัดวาอารามต่างๆก็จะจุดผางจุดเทียนสว่างไสว นับเป็นเทศกาลแห่งสีสันวันออกพรรษาที่หาดูได้ที่นี่ทีเดียวเท่านั้นในเมือง ไทย ครั้งหนึ่งในชีวิตเป็นบุญตาคุณต้องไปดูให้ได้

:: โป่งเดือดป่าแป๋ ::

เป็นบ่อน้ำพุร้อนแบบไกเซอร์ ( Geyser type ) ขนาดใหญ่ ซึ่งมีอุณหภูมิสูงและมีแรงดันสูงมาก ลักษณะของน้ำพุร้อนพุ่งขึ้นเหนือผิวดินตลอดเวลา บางครั้งจะพุ่งขึ้นถึง 2 เมตร มีกลิ่นค่อนข้างแรง จากลานจอดรถจะต้องเดินทางไปประมาณ 500 เมตร การเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข 1095 ( แม่มาลัย - ปาย ) กิโลเมตรที่ 42 ก่อนถึงอุทยานฯ จะมีป้ายให้เลี้ยวขวาเข้าไป 6.5 กิโลเมตร

:: บ้านรักไทย - บ้านรวมไทย ::

อยู่ห่างจากตัวเมือง ประมาณ 44 กิโลเมตร บ้านรักไทย หรือบ้านแม่ออ อยู่ติดชายแดนไทย - เมียนม่าร์ บริเวณหมู่บ้านมีอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ นักท่องเที่ยวสามารถเที่ยวชมวิถีชีวิต และวัฒนธรรมจีนฮ่อ เสน่ห์ที่สำคัญของมู่บ้านนี้ คือ บ้านสร้างด้วยดิน ทำเป็นร้านค้า ร้านอาหาร และการได้ลิ้มลองอาหารตำรับจีนยูนนาน และชิมชาพันธุ์ดีรสเลิศ เช่น ชาชิงชิงและอู่หลง ซึ่งปลูกในหมู่บ้านนี้เอง ส่วนบ้านรวมไทย ตั้งอยู่ริมอ่างเก็บน้ำที่สงบนิ่ง มีเงาของต้นสนสามใบ - สองใบทาบลงสู่ผืนน้ำ ที่ราบเรียบราวแผ่นกระจก ทั่วทั้งบริเวณปลูกดอกไม้เมืองหนาวโดยรอบ ทำให้ทัศนียภาพมึความงดงามอย่างยิ่ง มีบ้านพักและสถานที่กางเต็นท์ไว้บริการนักท่องเที่ยว

:: ภูโคลนคันทรี่คลับ ::

เป็นแหล่งค้นพบโคลนจากน้ำพุร้อน นับเป็นหนึ่งในสามแหล่งของโลกที่มีการค้นพบโคลนที่นำมาใช้ในการเสริมสร้างสุขภาพความงามให้กับผิวพรรณของเรา นอกเหนือจากโคลนใต้ทะเล dead sea และโคลนภูเขาไฟ เนื่องจากมีแร่ธาตุที่มีประโยชน์ เช่น แคลเซียม ที่ช่วยปรับความสมดุลย์ของผิว โบรไมด์มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรค แมกนีเซียมช่วยเสริมสร้างและช่อมแซมเซลล์ผิวที่เสื่อมสภาพ เป็นต้น เป็นแหล่งที่สามารถท่องเที่ยวได้ตลอดทั้งปี ภูโคลน ให้บริการในรูปแบบของแนเชอรัลสปา และมีสระน้ำแร่ธรรมชาติ สอบถามรายละเอียดได้ที่ โทร.0 5361 2265, 0 6198 0722 หรือ http://www.pooklon.com การเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข 1095 สายแม่ฮ่องสอน - ปาย ระยะทางประมาณ 6 กิโลเมตร เลี้ยวซ้ายไปตามถนนเข้าหมู่บ้านกุงไม้สัก - บ้านห้วยนาขานอีก 4 กิโลเมตรจะพบภูโคลนอยู่ทางขวามือ

:: แม่น้ำสาละวิน ::

หรือที่ชาวบ้านเรียกว่าแม่น้ำคง อยู่ในเขตตำบลสบเมย ห่างจากตัวอำเภอประมาณ 62 กิโลเมตร ตามเส้นทางหมายเลข 1194 แม่น้ำสาละวินเป็นพื้นที่อยู่ในเขตของอุทยานแห่งชาติสาละวินและติดชายแดนพม่า เป็นแหล่งที่นักท่องเที่ยวนิยมไปล่องเรือ ซึ่งมีลักษณะเป็นหุบเขาสูงชัน บางช่วงมีหาดทรายขาวสะอาด นักท่องเที่ยวที่สนใจควรเดินทางไปที่ที่ทำการอุทยานฯ ก่อนเพื่อติดต่อสอบถามเรื่องความปลอดภัยในการท่องเที่ยวและแจ้งขอเข้าใช้พื้นที่ในเขตอุทยานฯ จุดที่นักท่องเที่ยวล่องเรือ คือบ้านแม่สามแลบและบ้านท่าตาฝั่ง ซึ่งจะมีเรือให้เช่าต้องติดต่อล่วงหน้าที่อุทยานแห่งชาติสาละวิน

:: น้ำพุร้อนเมืองแปง ::

อยู่บริเวณบ้านเมืองแปง ตำบลเมืองแปง เป็นบ่อน้ำพุร้อนขนาดใหญ่ ห่างจากอำเภอปายประมาณ 29 กิโลเมตร อุณหภูมิร้อนประมาณ 95 องศาเซลเซียส และเดือดพลุ่งขึ้นเป็นระยะๆ

:: อนุสาวรีย์พระยาสิงหนาทราชา ::

ตั้งอยู่ต้นถนนขุนลุมประพาส ประวัติของพระยาสิงหนาทราชา เดิมชื่อ ชานกะเล เป็นชาวไทยใหญ่ ได้รวบรวมผู้คนตั้งหมู่บ้านขึ้นชื่อว่า บ้านขุนยวม ต่อมาได้ยกขึ้นเป็นเมือง จวบจนปี พ.ศ. 2417 จึงได้เปลี่ยนชื่อเมืองเป็นเมืองแม่ฮ่องสอน และพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าครองนครเชียงใหม่ ได้ยกบรรดาศักดิ์ชานกะเล เป็นพระยาสิงหนาทราชาและแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมืองแม่ฮ่องสอนคนแรก จากบริเวณอนุสาวรีย์พระยาสิงหนาทราชานี้ เมื่อมองตรงขึ้นไปจะเห็นองค์พระธาตุดอยกองมูอยู่บนยอดเขา

:: ทุ่งบัวตองดอยแม่อูคอ ::

ตั้งอยู่หมู่ที่ 6 ตำบลแม่อูคอ อำเภอขุนยวม ตามเส้นทางหมายเลข 108 (แม่ฮ่องสอน - ขุนยวม) ก่อนถึงตัวอำเภอประมาณ 1 กิโลเมตร มีทางแยกซ้ายตามทางหลวงสาย 1263 เข้าสู่ทุ่งบัวตองอีก 26 กิโลเมตร เป็นถนนลาดยางมีพื้นที่ครอบคลุมเป็นเขากว้างประมาณ 1 พันไร่ อยู่ในความรับผิดชอบของโครงการพัฒนาป่าไม้ที่สูง หน่วยที่ 5 กองอนุรักษ์ต้นน้ำ ดอกบัวตองที่นี่เมื่อบานพร้อมๆ กันในช่วงเดือนพฤศจิกายน - ธันวาคม จะเหลืองอร่ามปกคลุมทั่วทั้งภูเขา มีความสวยงามมาก

:: บ้านน้ำเพียงดิน ::

อยู่ในเขตตำบลผาบ่อง เป็นสถานที่ที่นักท่องเที่ยวนิยมล่องเรือตามลำน้ำปาย ผ่านบ้านห้วยเดื่อไปจนถึงบ้านน้ำเพียงดินโดยเรือหางยาว ใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมง ตลอดเส้นทางที่ล่องเรือไปตามลำน้ำจะผ่านระลอกน้ำ ที่ลดระดับลดหลั่นกันไปคล้ายธารน้ำตกนับเป็นทัศนียภาพที่งดงามแปลกตา จุดเด่นของบ้านน้ำเพียงดิน คือ วิถีชีวิตของชาวปากด่อง ( กะเหรี่ยงคอยาว ) การเดินทาง จากเมืองแม่อ่องสอนเลี้ยงขวาตรงโรงแรมอิมพีเรียลธาราแม่ฮ่องสอน ตามเส้นทางไปโป่งแดงประามณ 14 กิโลเมตร ก่อนถึงสะพานข้ามแม่น้ำปายให้แยกซ้ายไปตามแม่น้ำ จะเห็นเรือหางยาวบริการไปบ้านน้ำเพียงดิน หรือจะขับรถไปสุดทางเพื่อลงเรือที่บ้านห้วยเดื่อก็ได้ ใช้เวลาในการเดินทาง ประมาณ1 ชั่วโมง ค่าโดยสารเหมาลำประมาณ 500 - 700 บาท นั่งได้ 8 คน ติดต่อท่าเรือบ้านห้วยเดื่อ โทร 0 5368 4160 นอกจากนี้ ยังมีหมู่บ้านกะเหรี่ยงคอยาวอีก 2 แห่ง ได้แก่ " บ้านในสอย " ตั้งอยู่ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอน 33 กิโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 1095 ไปทางอำเภอปางมะผ้า ผ่านบ้านปางหมู ข้ามสะพานแม่น้ำปาย บริเวณหลักกิโลเมตรที่ 199 แยกซ้ายมือไปตามถนน รพช. 1 กิโลเมตร เพื่อพบสามแยกให้เลี้ยวซ้ายไปทาง รพช. สายบ้านในสอยอีก 17 กิโลเมตร บ้านกะเหรี่ยงคอยาวจะอยู่เลยบ้านในสอยไปประมาณ 3 กิโลเมตร ทางช่วงนี้เป็นลูกรังควรใช้รถกระบะ อีกหมู่บ้านหนึ่ง คือ"บ้านห้วยเสือเฒ่า"อยู่ใกล้กับตัวเมืองแม่ฮ่องสอน เดินทางจากตัวเมืองไปทางอำเภอขุนยวม ผ่านหน้าศาลากลาง ถึงแยกไฟแดงซ้ายมือจะมีป้อมตำรวจเล็กๆ ตรงมุมให้เลี้ยวซ้ายเข้าไปอีกประมาณ 12 กิโลเมตร ก็จะถึงบ้านห้วยเสือเฒ่า ถนนเป็นคอนกรีต แต่ในอนาคตจะนำกะเหรี่ยงคอยาวทั้ง3 หมู่บ้านนี้มาร่วมด้วยกัน สอบถามข้อมูลได้ที่ศูนย์ประสานงานการท่องเที่ยว จังหวัดแม่ฮ่องสอน โทร 0 5361 2982 - 3

:: บ้านท่าตาฝั่ง ::

ใช้เวลาประมาณ 30 นาที จากบ้านแม่สามแลบ ไปตามทิศเหนือจะผ่านบ้าน ซิมูท่า บ้านแม่ปอ ก่อนถึงบ้านท่าตาฝั่งจะเป็นหน่วยพิทักษ์อุทยานฯ สาละวิน ที่บ้านท่าตาฝั่งมีบ้านพักให้บริการด้วย นักท่องเที่ยวสามารถติดต่อได้ที่อุทยานฯ

:: จุดผ่อนปรนการค้าชายแดนไทย - พม่า บ้านแม่สามแลบ ::

ตั้งอยู่ริมแม่น้ำสาละวิน ในอดีตบริเวณนี้เป็นจุดการค้าผ่านแดนที่คึกคักแต่ปัจจุบันซบเซาลงไปเนื่องจากปัญหาชายแดน สินค้าส่วนมากเป็นเครื่องอุปโภคบริโภคของไทยและสินค้าพื้นเมืองจากพม่า บุคคลสัญชาติไทย และสัญชาติพม่าสามารถเดินทางเข้า - ออกเพื่อแลกเปลี่ยนสินค้าได้ระหว่างเวลา 06.00 - 18.00 น. (เวลาในประเทศไทย) ของทุกวัน นอกจากนี้ยังเป็นท่าเรือของชาวบ้าน นักท่องเที่ยวสามารถเหมาเรือล่องไปตามแม่น้ำสาละวินได้ จุดที่จะล่องเรือคือสบเมย เป็นบริเวณที่แม่น้ำเมยมาบรรจบกับแม่น้ำสาละวิน ซึ่งจะล่องตามลำน้ำลงไปทางใต้ใช้เวลาในการเดินทางไป - กลับประมาณ 1 ชั่วโมง ที่บ้านแม่สามแลบมีบ้านพักให้บริการติดต่อได้ที่ที่ทำการอุทยานฯ

:: นั่งเรือหางยาว ::

เริ่มจากท่าเรือที่อยู่ริมฝั่งน้ำเชิงสะพานข้ามแม่น้ำเงาถึงบ้านสบโขง ซึ่งจะไม่มีเวลาออกและกลับจากแต่ละหมู่บ้านที่แน่นอนเพราะ ส่วนใหญ่เป็นเรือที่ใช้ขนผลิตผลการเกษตรออกมาจำหน่ายและระยะทางในการเดินทาง ไม่แน่นอนขึ้นอยู่กับปริมาณน้ำในแม่น้ำ ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการนั่งเรือหางยาวคือ เดือนมิถุนายน - มกราคม

:: ล่องแก่งแม่เงา ::

อยู่ที่บ้านแม่เงา ตำบลแม่สวด เป็นที่เหมาะสำหรับล่องแพเพื่อผจญภัยอย่างแท้จริง สภาพสองฝั่งเป็นธรรมชาติที่คงสภาพที่ดีเยี่ยม มีความใสสะอาดมาก ฤดูหนาวและฤดูร้อนสามารถมองเห็นเงาในน้ำได้ จึงได้ชื่อว่า 'แม่น้ำเงา' เป็นแม่น้ำสายใหญ่มีน้ำตลอดทั้งปี สองฝั่งริมน้ำเป็นป่าดงดิบชื้น มีสัตว์ป่าและนกมาหากินตามบริเวณลำน้ำเป็นจำนวนมาก ในบริเวณต้นแม่น้ำหรือที่ชาวบ้านเรียกว่า 'ในเงา' เป็นที่อยู่ของชาวกะเหรี่ยงที่อาศัยอยู่มานาน มีวิถีชีวิตที่ยังคงขนบธรรมเนียมประเพณีเป็นแบบของตนอยู่ มีหลายหมู่บ้านโดยมากเป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ริมน้ำ เรือหางยาวจึงเป็นความจำเป็นที่ชาวบ้านอาศัยเป็นพาหนะเดินทาง นักท่องเที่ยวที่สนใจล่องแม่น้ำเงา ต้องเดินทางมาที่สะพานแม่น้ำเงา เป็นจุดที่จะนั่งเรือหางยาวหรือล่องแพเพื่อไปหมู่บ้านต่าง ๆ ได้

:: แม่น้ำปาย ::

เป็นแม่น้ำที่ใหญ่และยาวที่สุดของจังหวัดแม่ฮ่องสอน เกิดจากทิวเขาถนนธงชัยและทิวเขาแดนลาวในเขตอำเภอปายไหลผ่าน 3 อำเภอในจังหวัดเดียว คือ อ.ปาย - อ.ปางมะผ้า - อ.เมือง ก่อนจะไหลลงสู่แม่น้ำสาละวิน แต่ละช่วงมีทิวทัศน์ธรรมชาติที่สวยงาม แล้วไหลลงมาทางทิศใต้ผ่านอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน ไปบรรจบกับแม่น้ำสาละวิน (แม่น้ำคง) ในเขตรัฐคะยา สหภาพพม่า มีความยาวประมาณ 180 กิโลเมตร กว้างประมาณ 30 เมตร และลึกประมาณ 7 เมตร ท้องน้ำมีลักษณะเป็นกรวดทราย และในฤดูแล้งน้ำลึกประมาณ 1 เมตร ตลอดลำน้ำปายนี้สามารถล่องแพได้ การล่องแก่งแม่น้ำปาย รวมระยะทางประมาณ 50 กิโลเมตร ระดับความยากของแก่งมีตั้งแต่ระดับ 1 - 4 ช่วงฤดูฝนอาจถึงระดับ 5 ซึ่งมีความยากมากและระดับน้ำรุนแรง นักท่องเที่ยวจะได้สัมผัสธรรมชาติที่สวยงามและความสนุกสนานตลอดสายน้ำ เช่น เล่นน้ำตกซู่ซ่า ผจญภัยในถ้ำ แช่ตัวใบบ่อโคลน กระโดดหน้าผาสูง ช่วงเวลาที่หมาะสมกับการล่องแก่ง คือ เดือน มิถุนายน - กุมภาพันธ์ของทุกปี มีโปรแกรม ทั้ง 2 วัน 1 คืน และ 1 วัน ราคาประมาณ 1,500 บาท ต่อคน การล่องแก่งต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญท้องถิ่น ติดต่อล่องแก่ง ปายแอดเวนเจอร์ โทร. 0 5369 9385 ไทยแอดเวนเจอร์ โทร. 0 5369 9111 แม่ฮ่องสอนแอดเวนเจอร์ โทร. 0 5361 4286 ปาย อิน เดอะ สกาย โทร. 0 5369 8145, 0 5369 9090 สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมที่ ศูนย์ประสานงานการท่องเที่ยว จังหวัดแม่ฮ่องสอน โทร. 0 5361 2982-3 โทรสาร 0 5361 2984 E-mail: http://tatmhs@tat.or.th

:: แม่น้ำเงา ::

อยู่ที่บ้านแม่เงา ตำบลแม่สวด อำเภอสบเมย เป็นเส้นทางที่เหมาะสำหรับการนั่งเรือหางยาวเพื่อไปหมู่บ้านต่างๆ ได้ สภาพสองฝั่งยังคงเป็นธรรมชาติที่มีสภาพดี

:: พระธาตุจอมมอญ ::

อยู่ที่หมู่ที่ 9 ตำบลบ้านกาด เป็นปูชนียสถานที่มีลักษณะเป็นเจดีย์เก่าแก่ ถือกันว่าเป็นพระธาตุศักดิ์สิทธิ์ และมีงานฉลองในเดือนกรกฎาคมของทุกปี

:: ทุ่งบัวตอง ดอยแม่เหาะ ::

ห่างจากอำเภอแม่สะเรียงประมาณ 16 กิโลเมตร อยู่ริมทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 108 ตรงหลักกิโลเมตรที่ 84 เขตตำบลแม่เหาะ เป็นที่ตั้งของศูนย์พัฒนาและสงเคราะห์ชาวเขา จังหวัดแม่ฮ่องสอน ริมทางในช่วงนี้มีภูมิประเทศที่งดงามของภูเขาและทุ่งดอกบัวตองที่ตระการตาและเบ่งบานสะพรั่งในเดือนตุลาคม - ธันวาคม

:: บ้านกะเหรี่ยงห้วยห้อม ::

ห่างจากบ้านละอูบประมาณ 4 กิโลเมตร โดยใช้เส้นทางสาย 1266 ราษฎรเคร่งศาสนาและสุภาพอ่อนโยน เป็นหมู่บ้านที่ตั้งศูนย์พัฒนาชาวเขา ราษฎรจึงได้รับการพัฒนาให้สามารถทำผ้าจากขนแกะ การปลูกไม้ผลเมืองหนาวอื่นๆ จึงเป็นหมู่บ้านตัวอย่างของชาวเขาทั่วไปได้เป็นอย่างดี

:: บ้านกะเหรี่ยงแม่สะกั๊วะ ::

อยู่ในเขตตำบลท่าผาปุ้ม ห่างจากอำเภอประมาณ 13 กิโลเมตร ใช้เส้นทางสาย 1266 เป็นทางขึ้นเขา บ้านเรือนแถบเชิงเขาดูแปลกตา ในฤดูแล้งจะมองเห็นภาพดอกไม้ป่า ใบไม้เป็นสีส้มสวยงามมาก มีแหล่งน้ำตกใกล้หมู่บ้าน ใชัเป็นที่พักผ่อนได้เป็นอย่างดี ราษฎรหมู่บ้านนี้ยังคงมีวิถีชีวิตแบบดั้งเดิม

:: น้ำตกดาวดึงส์ ::

เป็นน้ำตกที่สวยงามมากแห่งหนึ่ง อยู่ในเขตบ้านทุ่งรวงทอง ตำบล แม่ลาน้อย ห่างจากอำเภอไปประมาณ 6 กิโลเมตร สายน้ำไหลผ่านซอกหินลดหลั่นกันเป็นชั้น โดยเฉพาะในหน้าน้ำหรือฤดูฝน

:: ถ้ำแก้วโกมล ::

ความแวววาวของผลิกแร่แคลไซต์ สีขาวใสที่เคลือบฉาบผนังภายในถ้ำแก้วโกมล หรือที่เรียกกันว่าถ้ำน้ำแข็ง ถูกค้นพบโดยบังเอิญเมื่อวิศวกรสำรวจเหมืองแร่ของสำนักงานทรัพยากรธรณีแม่ฮ่องสอน ขุดเจาะอุโมงค์เข้าไปตามสายแร่ ลักษณะถ้ำมีผนังแวววาว ยิ่งยามต้องแสงไฟผลึกแร่ดูงดงามดั่งเกล็ดน้ำแข็ง ถ้ำเช่นนี้พบได้เพียง 3 แห่งในโลก คือประเทศออสเตรเลีย ประเทศจีน และประเทศไทยภายในถ้ำประกอบไปด้วย 5 ห้อง ได้แก่  ห้องพระทัยธาร มีที่มาจากการที่น้ำในถ้ำ ละลายหินปูนไหลเหมือนเป็นธารน้ำตก  วิมานเมฆ ตั้งตามลักษณะของแร่ที่อยู่ตามเพดาน ซึ่งดูคล้ายปุยเมฆ  เฉกหิมพานต์ เกิดจากจินตนาการของพระองค์ท่านที่มองแล้วเหมือนอยู่ในป่าหิมดานต์ตามวรรณคดี  ม่านผาแก้ว งดงามไปด้วยผลึกแก้วขาวใสที่เกาะอยู่ราวกับม่านเต็มถ้ำ  พริศแพร้วมณีบุปผาเต็มไปด้วยผลึกแร่ที่ละเอียดเป็นรูปเข็มคล้ายเกล็ดน้ำแข็ง เปราะบาง แตกหัง่าย จัดว่าเป็นผลึกที่สวยงามและเด่นที่สุดของถ้ำ การเดินทาง จากแม่ฮ่องสอนใช้ทางหลวงหมายเลข 108 เข้าสู่ อ.แม่ลาน้อย จากหน้าโรงพยาบาลแม่ลาน้อยแยกเข้าไปอีก 5 กม. ถึงถ้ำแก้วโกมลชมถ้ำได้ทุกวัน โดยมีผู้นำชม และเมื่อเข้าชมต้องไม่สัมผัสส่วนใดๆของถ้ำเป็นอันขาด อัตราค่าบริการ ผู้ใหญ่ 20 บาท เด็ก 10 บาท สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์ประสานงานการท่องเที่ยว จังหวัดแม่ฮ่องสอน โทร. 0 5361 2982 และ 0 5361 2983 ข้อสังเกต เนื่องจากถ้ำแก้วโกมลมีขนาดเล็กและมีอากาศน้อย จึงสามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้รอบละ 15-20 คน เพื่อป้องกันการแย่งอากาศหายใจ และป้องกันไม่ให้เบียดเสียดจนไปสัมผ้สแร่ ผลึกภายในถ้ำ จนเสียหายหมดประกายแวววาว

:: ถ้ำแม่ฮุ ::

อยู่เขตป้านป่าหมาก ตำบลแม่ลาน้อย ห่างจากอำเภอ ไปทางทิศตะวันออก ประมาณ 7 กิโลเมตร ถ้ำนี้ลึกประมาณ 15 เมตร ภายในประกอบด้วยหินงอกหินย้อยที่สวยงามมาก

:: หมู่บ้านละว้า (ลัวะ) แม่ละอูบ ::

ตำบลห้วยห้อม เป็นหมู่บ้านเขตติดต่อระหว่างอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ อำเภอแม่ลาน้อย และอำเภอแม่สะเรียง มีลักษณะวัฒนธรรม การสร้างที่อยู่อาศัย การแต่งกายและอุปนิสัยแตกต่างไปจากชาวไทยภูเขาเผ่าอื่นๆ และโดยที่ตั้งอยู่บนยอดดอยสูง ซึ่งมีทิวทัศน์สวยงาม การคมนาคมห่างจากอำเภอ 32 กิโลเมตร และสะดวก จึงเป็นที่แปลกตาแปลกใจแก่นักท่องเที่ยว

:: น้ำตกหมอแปง ::

อยู่หมู่ที่ 4 บ้านหมอแปง ตำบลแม่นาเติง เดินทางโดยรถยนต์ได้สะดวก และมีชาวเขาเผ่ามูเซอแดงอาศัยอยู่ในบริเวณใกล้เคียง บริเวณรอบน้ำตกมีป่ายางร่มรื่น อยู่ห่างจากตัวอำเภอปาย ประมาณ 8 - 9 กิโลเมตร (สายปาย - แม่ฮ่องสอน)

:: น้ำตกแม่เย็น ::

สำหรับนักท่องเที่ยวที่มีเวลาและมีความอดทนสูง น้ำตกแม่เย็นเป็นทางเลือกที่น่าสนใจในการท่องเที่ยวธรรมชาติ อ.ปาย เพราะต้องเดินทางเท้าเป็นระยะทางค่อนข้างไกล ใช้เวลาเดินทางไป - กลับประมาณ 8 กม. (3 - 5 ชั่วโมง) แต่เมื่อได้ไปเห็นความงามของน้ำตกแล้วก็เรียกได้ว่าคุ้มค่ากับความเหนื่อย

:: ศูนย์ศิลปาชีพบ้านกะเหรี่ยงแม่ปิง ::

ปัจจุบันบ้านกะเหรี่ยงแม่ปิงเป็นหมู่บ้านที่มีการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ทัดเทียมกับคนเมือง ลักษณะบ้านเรือนบางส่วนเปลี่ยนจากแบบชาวกะเหรี่ยง ซึ่งทำจากไม้ไผ่และหลังคาใบตองตึงหรือหญ้าคากลายเป็นบ้านปูน หลังคามุงสังกะสี แต่สิ่งหนึ่งที่ยังคงเอกลักษณ์ คือภาษาพูดและการแต่งกาย อีกทั้งงานหัตถกรรมทอผ้ายังคงไว้แบบเดิม งานทอผ้านี้เป็นที่มาของโครงการศูนย์ศิลปาชีพในพระบรมราชินูปถัมภ์

:: ห้วยจอกหลวง ::

เป็นแหล่งอนุรักษ์ต้นน้ำห้วยจอกหลวงอยู่บริเวณป่าแม่ยะ ตำบลแม่ฮี้ มีการปลูกดอกไม้เมืองหนาวหลายชนิดและออกดอกในฤดูหนาว ตั้งอยู่บนภูเขาและมีทิวทัศน์สวยงามมากอยู่ห่างจากอำเภอปายประมาณ 43 กิโลเมตร ฤดูที่เหมาะสมแก่การท่องเที่ยวคือ ฤดูหนาว

:: โป่งน้ำร้อนท่าปาย ::

อยู่ในป่าแม่ปายฝั่งซ้ายตอนบนท้องที่ตำบลแม่ฮี้ โดยใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 1095 (ปาย - แม่มาลัย) ข้ามสะพานแม่น้ำปายถึงบริเวณหลักกิโลเมตรที่ 87 - 88 แยกซ้ายเข้าไปอีก 2 กิโลเมตร ตามทางเข้าบ้านท่าปาย เป็นทางลาดยางตลอดทั้งสาย มีหมอกควันปกคลุมพื้นที่ และมีน้ำร้อนไหลผ่านทั่วบริเวณกว้าง มีบ่อใหญ่สองบ่อ นอกนั้นเป็นน้ำผุดหลายจุด ความร้อนประมาณ 80 องศาเซลเซียส รอบๆ โป่งน้ำร้อนเป็นป่าไม้สัก ภายในบริเวณอนุญาตให้ตั้งเต็นท์พักแรมได้ แต่ไม่มีสิ่งอำนวยความสะดวกใดๆ ทั้งสิ้น

:: โป่งน้ำร้อนเมืองแปง ::

อยู่ในเขตบ้านเมืองแปง ตำบลเมืองแปง เป็นบ่อน้ำพุร้อนขนาดใหญ่ ห่างจากอำเภอปายประมาณ 28 กิโลเมตร โดยใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 1095 (ปาย - แม่มาลัย) และแยกเข้าสาย 1265 ด้านขวามือตรงบริเวณหลักกิโลเมตรที่ 85 - 86 ใกล้กับหน่วยพิทักษ์และรักษาป่าแม่ปิง เป็นทางลูกรัง อุณหภูมิของน้ำร้อนสูงถึง 95 องศาเซลเซียส และพลุ่งขึ้นเป็นระยะๆ

:: เจดีย์พระธาตุแม่เย็น ::

อยู่ที่บ้านแม่เย็น ตำบลแม่ฮี้ ตามเส้นทางสายแม่ฮ่องสอน - ปาย เป็นเจดีย์ที่สร้างสมัยใดไม่ปรากฏ ตั้งอยู่บนเนินสูงและเมื่อขึ้นไปนมัสการองค์พระธาตุแม่เย็น จะมองเห็นทิวทัศน์ของอำเภอปายโดยทั่วถึง เป็นจุดสังเกตของผู้โดยสารเครื่องบินว่าเข้าเขตอำเภอปายแล้ว

:: น้ำตกแม่อูคอ ::

ค้นพบเมื่อปี พ.ศ. 2530 ตั้งอยู่บริเวณดอยแม่อูคอ ก่อนถึงทุ่งบัวตองเล็กน้อยมีทางแยกเข้าสู่น้ำตกประมาณ 3 กิโลเมตร เป็นน้ำตกชั้นเดียว สูงประมาณ 30 เมตร ตกจากร่องหินขนาดใหญ่ ตอนกลางของสายน้ำมีร่องหินกว้าง สามารถเดินเข้าไปชมน้ำตกได้

:: ศูนย์วัฒนธรรมท้องถิ่นอำเภอขุนยวม ::

ตั้งอยู่ตรงข้ามวัดม่วยต่อ ตามทางหลวงหมายเลข 108 บริเวณหลักกิโลเมตรที่ 200 เป็นศูนย์รวมศิลปหัตถกรรมของชาวไทยใหญ่และชาวไทยภูเขาเผ่าต่างๆ ตลอดจนเครื่องมืออุปกรณ์ต่างๆของทหารญี่ปุ่นที่เดินทัพเข้ามาในพื้นที่อำเภอขุนยวมสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 เปิดทุกวัน เวลา 08.30 - 16.30 น.

:: ถ้ำบ่อผี ::

อยู่ที่บ้านลุกข้างหลาม เป็นถ้ำที่มีปล่องลึกขนาดใหญ่ การลงไปต้องอาศัยความชำนาญในการปีนเขา โดยใช้เชือกโรยตัวตามแนวหน้าผาชันกว่า 100 เมตร มีก้นเหวเป็นป่าดงดิบ มีต้นไม้สูงไม่น้อยกว่า 30 เมตร ภายในถ้ำมีอุณหภูมิหนาวเย็นมาก

:: ถ้ำน้ำลาง ::

เป็นถ้ำที่อยู่ในระดับยาก ในการเที่ยวชม และเที่ยวได้ในเฉพาะหน้าแล้งเท่านั้น ถ้ำมีแม่น้ำลางขนาดใหญ่กว้างอย่างต่ำ 10 เมตรไหลผ่าน และมีเพดานถ้ำสูง 20 เมตร บางช่วงสูงถึง 100 เมตร ภายในมีเสาหินสูงประมาณตึก 10 ชั้น เมื่อเดินลึกเข้าไปประมาณ 1 กม. จะพบวังเมขลา ซึ่งเป็นคูหาถ้ำที่เต็มไปด้วยสระน้ำแบบ Flow Stone ลดหลั่นกันเป็นชั้นงดงาม การเดินทางบางช่วงต้องใช้แพยางล่องน้ำ และใช้อุปกรณ์ในการปีนเขาด้วย

:: ถ้ำซู่ซ่า ::

อยู่ที่บ้านน้ำกัด ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอนประมาณ 43 กม. บริเวณปากถ้ำจะมีน้ำตกซู่ซ่าลดหลั่นลงตามชั้นหินที่สวยงาม และไหลลงสู่แม่น้ำของ เบื้องหลังเป็นผาสูง ภายในถ้ำจะพบน้ำตกใต้ดินสูงถึง 6 เมตร ต้องปีนทวนน้ำซึ่งลำบากมากเพื่อทะลุอีกคูหาหนึ่ง

:: ถ้ำแม่ละนา ::

อยู่ที่บ้านแม่ละนา ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอนประมาณ 83 กม. เป็นถ้ำที่มีธารน้ำไหลลอดผ่านยาวประมาณ 12 กม. ถือว่ามีความยาวมากที่สุดในประเทศไทยเท่าที่มีการสำรวจมา การเดินทางจากปลายด้านหนึ่งทะลุอีกด้านหนึ่งต้องใช้เวลาไม่ต่ำกว่า 15 ชม. โดยไม่มีการหยุดพัก ภายในถ้ำมีน้ำตก ไข่มุกถ้ำ หินงอกหินย้อยที่สวยงามมาก

:: บ้านยอดดอย ::

( หมู่บ้านแม้วไมโครเวฟ ) เป็นหมู่บ้านชาวเขาเผ่าม้ง ที่อาศัยอยู่บนดอยสูงกว่าระดับน้ำทะเลประมาณ 1,000 เมตร มีความเป็นอยู่เรียบง่ายและรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีอย่างเคร่ง ครัดจึงเป็นสิ่งที่ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวอยากเดินทางไปสัมผัสโดยเดินทางจากแม่ฮ่องสอนไปหมู่บ้านป่าลาน 32 กม. ( เส้นทางแม่ฮ่องสอน - ขุนยวม ประมาณกิโลเมตรที่ 235) และเลี้ยวซ้ายขึ้นหมู่บ้าน ซึ่งเป็นทางลาดยางสูงชันประมาณ 8 กิโลเมตร

:: บ่อน้ำร้อนผาบ่อง ::

เป็นบ่อน้ำร้อนที่มีแร่กำมะถันเจืออยู่ ตั้งอยู่ในละแวกชุมชนผาบ่อง ออกไปทาง อ.ขุนยวมประมาณ 10 กม. แวดล้อมด้วยพื้นที่ทางการเกษตรของชาวบ้าน ภายหลังทางการได้กั้นแนวเขตชัดเจน แล้วจัดแต่งพื้นที่โดยรอบบ่อน้ำร้อนให้เป็นสวนสาธารณะสำหรับให้ประชาชนได้มาพักผ่อน มีเนื้อที่ประมาณ 4 ไร่ ส่วนตัวบ่อน้ำร้อนได้ก่อปูนเป็นขอบบ่อ และทำทางเดินรอบบ่อด้วย อุณหภูมิความร้อนของบ่อยังไม่สูงเพียงพอที่จะต้มไข่สุก และสามารถให้นักท่องเที่ยวอาบน้ำแร่ได้

:: บ่อน้ำร้อน ::

ในเขตอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน มีบ่อน้ำร้อนเจือปนแร่กำมะถันอยู่ 2 แห่ง คือ หมู่บ้านผาบ่องและหมู่บ้านห้วยโป่งในบริเวณพื้นที่ 8 ไร่และ 2 ไร่ ตามลำดับโดยเฉพาะที่บ่อน้ำร้อนผาบ่องมีการปรับปรุงให้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ อีกแห่งหนึ่งของอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน

:: น้ำตกซู่ซ่า ::

อยู่ในเขตบ้านแม่สุยะ ตำบลห้วยผา เป็นน้ำตกที่ทะลุจากซอกเขาเป็นทางยาวประมาณ 100 เมตร ขนานไปกับลำน้ำ

:: ตลาดชายแดนห้วยผึ้ง ::

ตั้งอยู่ที่ ต.ห้วยผา เป็นจุดผ่อนปรนชายแดน มีพ่อค้าแม่ค้าจากพม่า และไทยนำสินค้ามาขายทุกวัน

:: ตลาดเช้า (กาดเช้า) ::

สีสรรของพืชผักผลไม้ สีสรรของชีวิตผู้คนในตลาดเช้า เชิญท่านเยี่ยมชมตลาดของเมือง ตั้งอยู่บนถนนพานิชวัฒนา ใกล้วัดหัวเวียง ตอนเช้าตรู่ท่านจะได้สัมผัสกับชีวิตของผู้คนในท้องถิ่น มีสินค้าของชาวพื้นเมืองขาย รวมทั้งอาหารแบบไต ของฝากจากเมืองแม่ฮ่องสอนหรือขนมของคนไตก็มีขายในตลาดเช้าแห่งนี้ ตลาดแห่งนี้เดิมชื่อว่า ตลาดสายหยุด เพราะตลาดจะวายเมื่อเวลาสาย หรือประมาณ 09.00 น.

:: หนองจองคำ ::

เป็นสวนสาธารณะตั้งอยู่ใจกลางเมือง เป็นหนองน้ำที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ มีน้ำตลอดปี เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของชาวเมืองและนักท่องเที่ยว และใช้เป็นสถานที่จัดงานประเพณีที่สำคัญๆ ของจังหวัดด้วย

:: ศูนย์ศิลปาชีพจังหวัดแม่ฮ่องสอน ::

ตั้งอยู่ที่ถนนขุนลุมประพาส เป็นโครงการในพระบรมราชินูปถัมภ์ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปีพ.ศ. 2527 ตามพระดำริในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เป็นสถานที่ฝึกอบรมและส่งเสริมอาชีพต่างๆ ให้แก่ราษฎรทั้งชาวไทยพื้นราบและชาวไทยภูเขา อาทิเช่น การจักสาน การแกะสลัก การทอผ้าและการทำเครื่องเงินอีกทั้งยังเป็นศูนย์จัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์ศิลปาชีพ ของราษฎรในโครงการเพื่อเป็นการช่วยเพิ่มพูน รายได้และ ยกระดับมาตรฐานการครองชีพของราษฎรในพื้นที่อีกด้วย เปิดทำการวันจันทร์ – วันเสาร์ เวลา 08.30 - 16.30 น. โทร. 0 5361 1244

:: สถานศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าถ้ำน้ำลอด ::

ตั้งอยู่ที่ตำบลถ้ำลอดห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอน ประมาณ 77 กิโลเมตร ตามเส้นทางหลวงสาย 1095 (ปางมะผ้า - ปาย) ประมาณหลักกิโลเมตรที่ 138 - 139 มีทางแยกซ้ายจากอำเภอปางมะผ้าเข้าไปตามทางบ้านถ้ำลอดอีกประมาณ 9 กิโลเมตร เป็นแหล่งโบราณคดีสำคัญ ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มแม่น้ำปาย มีสถานที่น่าสนใจ คือ ถ้ำลอด ซึ่งมีลำห้วยชื่อ น้ำลาง ไหลลอดภูเขาไปทะลุออกอีกด้านหนึ่ง ทำให้เกิดเป็นถ้ำที่มีหินงอกหินย้อยสวยงาม จากการพบเครื่องมือเครื่องใช้โบราณในถ้ำ สันนิษฐานได้ว่ามีอายุประมาณ 2,000 ปีมาแล้ว ภายในถ้ำมีความยาวประมาณ 1 กิโลเมตร ประกอบด้วยห้องโถงใหญ่อีก 3 ห้อง เรียกชื่อต่างๆ กันคือ ถ้ำเสาหินหลวง เป็นถ้ำกว้างใหญ่ มีหินงอกหินย้อยสวยงาม ถ้ำตุ๊กตา มีหินงอกเป็นปุ่มปมเล็กๆ คล้ายตุ๊กตาเรียงรายอยู่มากมาย และด้านหนึ่งของผนังถ้ำยังปรากฏภาพเขียนสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ถ้ำนี้เป็นถ้ำที่กว้างและยาวที่สุดในถ้ำลอด ถ้ำสุดท้ายอยู่ด้านทางออกคือ ถ้ำผีแมน นอกจากมี หินงอกหินย้อยสวยงามแล้ว ยังเป็นที่พบเศษภาชนะดินเผา เมล็ดพืช เครื่องมือหิน ซีกฟันและกระดูกของมนุษย์ รวมทั้ง โลงผีแมน อีกด้วย โลงผีแมนนี้มีลักษณะเป็นท่อนไม้ที่ถูกขุดตรงส่วนกลางออกเป็นร่องคล้ายเรือ หรือรางไม้ใส่อาหารให้สัตว์เลี้ยง มีทั้งขนาดเล็กและใหญ่ โดยโลงขนาดใหญ่จะถูกวางอยู่บนคานโดยใช้เสา 4 - 6 ต้น ตั้งกับพื้นถ้ำ และเสาแต่ละคู่จะถูกเจาะเป็นช่องเพื่อสอดใส่คานไว้วางพาดโลงผีแมน สำหรับการเข้าชมถ้ำนั้น จะเปิดบริการทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.00 - 17.00 น. แต่นักท่องเที่ยวไม่สามารถเข้าชมเองได้ เนื่องจากภายในถ้ำมืดมาก จึงต้องใช้บริการผู้นำทางพร้อมตะเกียงเจ้าพายุ โดยจะเสียค่าบริการ 100 บาท ต่อผู้นำทาง 1 คน การเดินชมถ้ำจะแบ่งออกเป็น 2 ช่วง ช่วงแรกจะเป็นการชม 2 ถ้ำใหญ่ คือ ถ้ำเสาหินหลวง และถ้ำตุ๊กตาและช่วงที่สองจะนำชมถ้ำผีแมน บริเวณที่ทำการยังมีบ้านพักไว้บริการ และอนุญาตให้ตั้งเต็นท์พักแรมได้ โดยติดต่อโดยตรงที่หน่วยบริการภายในสถานศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าถ้ำน้ำลอด นอกจากนี้ ในเขตอำเภอปางมะผ้า ยังมีผู้สำรวจพบถ้ำต่างๆ อีกหลายถ้ำ เช่น ถ้ำผาเผือก ถ้ำผาแดง ถ้ำปางคำ ถ้ำน้ำตก ถ้ำซู่ซ่า ถ้ำผามอญ ถ้ำแม่ละนาฯลฯเนื่องจากถ้ำเหล่านี้ยังไม่มีสิ่งอำนวยความสะดวกใดๆ อีกทั้งการเดินทางยากลำบาก ถ้ำบางแห่งมีระยะทางลึกมาก (โดยเฉพาะถ้ำแม่ละนา ที่นักสำรวจถ้ำคาดว่าลึกประมาณ 13 กิโลเมตร) และมีลำธาร บางช่วงอาจต้องว่ายน้ำไป จึงเหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวที่รักการผจญภัยและเสาะแสวงหาธรรมชาติอย่างแท้จริง

:: พระตำหนักปางตอง ::

อยู่ในเขตตำบลหมอกจำแป๋ สามารถเดินทางไปโดยใช้เส้นทางเดียวกับทางเข้าวนอุทยานผาเสื่อต่อไปอีกประมาณ 5 กิโลเมตร ตัวเรือนประทับแรมตั้งอยู่บนยอดเขาสูงที่บ้านปางตอง ในโครงการพัฒนาพื้นที่สูงปางตอง เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.30 - 16.30 น. บริเวณพระตำหนักมีแปลงสาธิตการปลูกดอกไม้ ผลไม้และการเลี้ยงสัตวื เช่น แกะ ไก่ฟ้า

:: เขื่อนผลิตไฟฟ้าพลังน้ำผาบ่อง ::

อยู่ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอนไปทางทิศใต้ประมาณ 12 กิโลเมตร เป็นเขื่อนกั้นลำน้ำแม่ละมาด และผลิตกระแสไฟฟ้าใช้ในตัวเมืองแม่ฮ่องสอน บริเวณตัวเขื่อนมีศาลาพักร้อนเหมาะแก่การพักผ่อนหย่อนใจและอากาศสบายมีลมพัดตลอดเวลา

:: กังหันผลิตน้ำมันงาบ้านสบสอย ::

ในเขตหมู่บ้านสบสอย ห่างจาก อ.เมือง เพียง 16 กม. มีการสาธิตการหับน้ำมันงาและตำข้าว โดยใช้พลังน้ำมาหมุนกังหัน และสุดทางของเส้นทางท่องเที่ยวสายนี้สามารถไปเยี่ยมชมกะเหรี่ยงคอยาวบ้านสบสอยได้อีกด้วย

:: หมู่บ้านศูนย์วัฒนธรรมจีนยูนนาน ::

เป็นหมู่บ้านชาวเขาเชื้อสายจีนยูนนาน แต่ปัจจุบันได้พัฒนาเป็นหมู่บ้านท่องเที่ยว คล้ายกับหมู่บ้านรักไทย จุดเด่น คือ โขดหินใหญ่ ด้านบนสร้างเป็นมังกรพันเสาหางชี้ฟ้าเป็นสัญลักษณ์ของหมู่บ้าน บ้านดินซึ่งเปิดเป็นร้านอาหารจีน และมีของที่ระลึกจำหน่ายแก่นักท่องเที่ยว